Әйелдер — қаржы бойынша білім беру бағдарламаларының көшбасшысы

Соңғы жылдары Қазақстанда, әсіресе кәсіпкерлікпен айналысатын әйелдер арасында қаржылық сауаттылық тақырыбы өзекті болуда. Сарапшылардың зерттеулері мен пікірлері қазақстандық әйелдердің қаржы саласындағы білімдерін арттыруға белсенді ұмтылып жатқанын және шағын және орта бизнесті, әсіресе өңірлерде дамытуда маңызды рөл атқаратынын растайды.

Қаржылық сауаттылық мектебінің, әртүрлі тренинг орталықтарының және білім беру бастамаларының мәліметтері бойынша Қаржылық сауаттылық курстарына қатысушылардың көпшілігі әйелдер. 2023 жылы Қазақстандағы барлық білім беру бағдарламаларын тыңдаушылардың шамамен 65% — әйелдер құрады.
«Әйелдер жоспарлауға және стратегиялық тұрғыдан көзқарас жасауға табиғи бейімді, бұл оларды білім беру бағдарламаларының негізгі қатысушылары етуде. Біз олардың отбасылары мен бизнесте қаржыны басқаруды өз мойнына алғанын көріп отырмыз», — деді «№1 Қаржылық сауаттылық мектебі» басқарушы серіктесі Зарима Атабаева.

Өңірлердегі әйелдер кәсіпкерлігінің ерекшеліктері

Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде — Түркістан және Оңтүстік Қазақстан облыстарында кәсіпкер әйелдер шағын бизнес иелерінің жалпы санының 40% астамын құрайды. Бұл өңірлер әйелдер шешуші рөл атқаратын белсенді іскерлік ортасымен танымал.

Дина Розбаевна, Қазақстанның халықаралық табысты әйелдер клубының президенті (Түркістан), өңірлік кәсіпкерлік саласындағы сарапшы былай деді:
«Оңтүстік өңірлердегі әйелдер көбінесе бизнесті өздері үшін дәстүрлі салалардан — ауыл шаруашылығы, тоқыма және қолөнерден бастайды. Алайда, соңғы жылдары біз олардың қызмет көрсету, АТ және білім беру саласындағы белсенділігінің артқанын байқадық. Олар тек жұмыс орындарын құрып қана қоймай, өз қауымдастықтарында да үлгі болуда».

Қазақстанның Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес:
● 2023 жылы әйелдер кәсіпкерлігінің үлесі тіркелген шағын және орта бизнес субъектілерінің жалпы санының 44% құрады.
● 2024 жылы бұл көрсеткіш 46% дейін өсті, бұл әйелдердің кәсіпкерлік қызметке қатысуының оң қарқынын көрсетеді.
● Кәсіпкер әйелдердің 30% астамы сауда саласында, 25% ауыл шаруашылығында, 20% қызмет көрсету саласында жұмыс істеуде.

Өңірлер бөлінісінде кәсіпкер әйелдердің ең көп үлесі:
● Алматы облысында — барлық шағын бизнес субъектілерінің шамамен 48% әйелдер басқарады.
● Түркістан облысында — 45%, бұл аграрлық сектордағы және қолөнердегі әйелдердің жоғары белсенділігіне байланысты.
● Оңтүстік Қазақстан облысында — 43%, онда кәсіпкерлердің едәуір бөлігі сауда және қызмет көрсету саласында жұмыс істеуде.
● Нұр-Сұлтан мен Алматыда — әйелдер АТ, білім беру және консалтингте жетекші орын алатын еліміздің ірі қалалары болып табылады.

Қарыз алушы әйелдер кредиттерді өтеу кезінде жауапкершіліктің жоғары деңгейін көрсетуде. Робокэш.кз МҚҰ (Займер бренді) зерттеулерінің деректері бойынша әйелдер арасындағы кредиттерді қайтару деңгейі ерлер арасындағы ұқсас көрсеткіштерден 15% асады.

«Әйелдер өз міндеттемелеріне мұқият қарайды. Олар бюджетті мұқият жоспарлайды және кредиттеу мәселелеріне ерекше назар аударады. Бұл қаржы ұйымдары тарапынан оларға деген сенімнің жоғары деңгейін білдіреді», — деді «Робокэш.кз» МҚҰ бас директоры Алмаз Торутаев.

Оң үрдіске қарамастан, кәсіпкер әйелдер бірқатар қиындықтарға да тап болуда:
● Ұзақ мерзімді қаржылық ресурстарға қол жетімділіктің болмауы.
● Шалғай аймақтарда оқудың шектеулі мүмкіндіктері.
● Цифрлық сауаттылықтың, әсіресе аға буын арасында төмен деңгейі.

Шешімдер мен перспективалары

Сарапшылардың пікірінше, кәсіпкерлікте әйелдерді қолдау үшін:
● Қаржылық және цифрлық білім беруге баса назар аудара отырып, білім беру бастамаларын дамыту қажет.
● Кәсіпкер әйелдер үшін жеңілдетілген кредит беру бағдарламаларын құру қажет.
● Тәлімгерлік бағдарламалар мен желілік іс-шаралар санын көбейту қажет.

Қаржылық сауаттылық — Қазақстанда әйелдер кәсіпкерлігін табысты дамытудың кілті болып табылады. Білім беру бағдарламаларының, мемлекет пен қаржы ұйымдарының қолдауының арқасында қазақстандық әйелдер өз мүмкіндіктерін кеңейтіп қана қоймайды, Қазақстанның кәсіпкер әйелдері бүгінгі таңда жергілікті экономиканың қозғаушы күші және болашақ ұрпақ үшін шабыттандыратын үлгі болуда. Олар табысты бизнес құрып қана қоймай, инновацияларды белсенді түрде енгізуде, жаңа нарықтарды дамытып, жұмыс орындарын құруда. Қаржылық сауаттылық қиындықтарды сенімді түрде шешуге және мүмкіндіктерді пайдалануға көмектесе отырып, олардың жетістіктерінің маңызды құралына айналды.

Білім беру бастамалары, жеңілдетілген кредиттеу және тәлімгерлік бағдарламалары тарапынан қолдау оларды дамыту үшін одан да зор болашақты ашады.
Әйелдердің қаржылық сауаттылығы мен кәсіпкерлігіне инвестиция салу — бұл экономикаға қосқан үлес қана емес, сонымен қатар тұрақты және инклюзивті қоғам құруға жасалған қадам.